Eenzaamheid bij ouderen herkennen: Mis de signalen niet

Eenzaamheid doet geen pijn… tot je het zelf voelt

Wist u dat ruim 6 op de 10 ouderen van 85 jaar en ouder zich eenzaam voelt? Voor mantelzorgers is dit niet zomaar een getal, het is een signaal dat uw naaste misschien ook worstelt met stille gevoelens van isolement.

Vanaf 75 jaar neemt het percentage eenzamen toe. Van alle 75-plussers voelt 52% zich eenzaam. Ouderen van 85 jaar en ouder voelen zich eenzamer dan ouderen van 75 tot en met 84 jaar. Van de 85-plussers voelt 63% zich eenzaam, bij 74-84 jarigen is dit 52%. Uit deze gegevens blijkt dat onder 85-plussers ongeveer even veel vrouwen als mannen zich eenzaam voelen (respectievelijk 63% en 62%, niet in figuur).

Lijngrafiek van percentages eenzaamheid en (zeer) sterke eenzaamheid per leeftijdsgroep in Nederland, met een duidelijke stijging bij ouderen vanaf 75 jaar.

Bron: De staat van volksgezondheid en zorg 

Eenzaamheid bij ouderen begint vaak heel stilletjes

Uw moeder belt minder vaak. Uw vader zegt vaker "druk hoor" als u op bezoek wilt komen. Ze lijken afstandelijk, maar vaak is dat schijn. Wat er echt aan de hand is? Eenzaamheid. En die herkent u niet altijd meteen. Maar als u weet waar u op moet letten, kunt u op tijd in actie komen.

Wat is eenzaamheid eigenlijk?

Eenzaamheid is geen synoniem voor alleen zijn. Iemand kan de hele dag bezoek hebben en zich toch eenzaam voelen Het draait om gemis. Aan contact, aan verbondenheid, aan iemand die echt luistert.

 Er zijn verschillende soorten eenzaamheid:

• Emotionele eenzaamheid: Gebrek aan een hechte band, bijvoorbeeld na het verlies van een partner
• Sociale eenzaamheid: weinig sociaal contact of een te klein netwerk
• Situationele eenzaamheid: Bijvoorbeeld na een verhuizing of ziekte.
• Chronische eenzaamheid: Als het lang duurt en diep zit.

“Eenzaamheid voelt soms als stil zitten in een drukke wereld. Onzichtbaar, maar intens aanwezig.”

Waarom is het lastig te herkennen?

Ouderen praten er niet snel over, mijn vader is hier een goed voorbeeld van. Uit schaamte, trots of omdat ze denken "het hoort erbij". Maar het zit dieper dan dat. Eenzaamheid is geen karakterfout of persoonlijk falen, het is een signaal dat er iets mist. Veel ouderen zijn er goed in geworden om het te verbergen. Ze willen geen "last" zijn.

Signalen van eenzaamheid | Herken ze op tijd

Als mantelzorgen bent u vaak degene die als eerste iets ziet. Let op deze 10 signalen:

1. Terugtrekken: minder interesse in contact of afspraken afzeggen.
2. Verwaarlozing: minder aandacht voor kleding, persoonlijke hygiëne en huishouden.
3. Weinig energie: vaak moe, futloos of somber.
4. Herhalen van verhalen: weinig nieuwe input of contactmomenten.
5. Piekeren: veel praten over vroeger, gemis of, 'het nut van leven'.
6. Verminderde eetlust: weinig trek of afvallen
7. Weinig initiatief: wachten tot iemand belt of langskomt.
8. Overmatig mediagebruik: televisie als gezelschap.
9. Negatief zelfbeeld: uitspraken als "ik ben toch niet belangrijk"
10. Medische klachten zonder duidelijk oorzaak: buikpijn, hoofdpijn, slecht slapen.

De impact is groter dan u denkt

Eenzaamheid is niet onschuldig. Het vergroot de kans op:

• Hoge bloeddruk en hartklachten
• Verminderde weerstand
• Dementie en cognitieve achteruitgang
• Depressie en angst
• Zelfverwaarlozing en suïcidale gedachten

Het tast iemands zelfbeeld en motivatie aan. Het is een glijdende schaal waar mensen moeilijk uitkomen zonder hulp.

Wat kunt u doen?

Een paar simpele stappen kunnen al verschil maken:

• Begin klein. Stel een open vraag: "Hoe gaat het echt met je?"
• Wees eerlijk. Zeg dat u zich zorgen maakt, maar oordeel niet.
• Onderneem samen iets. Boodschappen, een wandeling, of gewoon samen koffie drinken.
• Houd vol. Eén keer vragen is niet genoeg. Maak er een gewoonte van.
• Zoek steun. Schakel hulp in als het te groot voelt: huisarts, ouderenadviseur of welzijnsorganisatie.

Belangrijk: Niet iedereen wil of kan praten. Dan helpt het om er gewoon te zijn. Samen zwijgen mag ook.

Wat kunnen ouderen zelf doen | met uw hulp

Soms heeft iemand een duwtje nodig. Tips die u kunt aanreiken:

• Blijf in beweging: wandelen, tuinieren, meedoen aan sport
• Begin een hobby opnieuw: schilderen, muziek, kaarten.
• Gebruik digitale middelen: Welkom online biedt lessen.
• Word vrijwilliger: iets betekenen voor een ander helpt ook jezelf
• Praat erover: met u, de huisarts of een welzijnsorganisatie

Evenementenkalender 2025 nationaal ouderen fonds

Wilt u meedoen aan één van deze evenementen dan kunt u kijken op de kaart van nationaal ouderen fonds. U kunt ook altijd op het 'oranje' linkje drukken voor informatie over het evenement.

Nationale aanpak tegen eenzaamheid

De Nederlandse overheid zet zich in om eenzaamheid terug te dringen via het programma Eén tegen eenzaamheid (2022-2025). Dit initiatief richt zich op bewustwording, lokale initiatieven en het stimuleren van maatschappelijke betrokkenheid. Jaarlijks wordt er een budget van €15 miljoen beschikbaar gesteld om eenzaamheid te bestrijden.

Gemeenten en maatschappelijke organisaties spelen een grote rol bij het opzetten van initiatieven tegen eenzaamheid. Denk hierbij aan buurtcentra die laagdrempelige activiteiten organiseren, of aan welzijnsorganisaties die ouderen actief opzoeken en ondersteunen.

Daarnaast zijn er diverse campagnes opgezet om het taboe rondom eenzaamheid te doorbreken. Eenzaamheid wordt vaak gezien als een zwakte, waardoor ouderen minder snel geneigd zijn om hulp te zoeken. Door bewustwording te vergroten, kunnen meer mensen in actie komen om eenzaamheid te bestrijden.

Week tegen eenzaamheid 2025: 25 september t/m 1 oktober

In 2025 is de Week tegen Eenzaamheid van donderdag 25 september t/m woensdag 1 oktober. De landelijke opening is op woensdag 24 september met een netwerkconferentie voor iedereen die in beleid of praktijk met het thema eenzaamheid te maken heeft.

Eenzaamheid? Daar doen we wat aan

Een kopje koffie. Een wandeling. Een praatje met de buurvrouw. Het lijken kleine dingen, maar voor veel ouderen maken ze het verschil tussen verbinding en eenzaamheid.

Daarom is er elk jaar de Week tegen Eenzaamheid. Honderden activiteiten door het hele land. Van dansen in het buurthuis tot samen eten in de wijk. Alles draait om ontmoeting. Oprechte aandacht. Echt contact.

Doe mee. Gewoon, mens tot mens

Gemeenten, zorgorganisaties, bedrijven, buurtinitiatieven – iedereen kan iets betekenen. Groot of klein. Een kaartje sturen. Een open dag organiseren. Of gewoon uw deuren openzetten.

Samen maken we de Week tegen Eenzaamheid waardevol. Niet met loze beloftes, maar met daden.

Wilt u meedoen? Meld u aan voor de nieuwsbrief van Eén tegen Eenzaamheid. Die houdt u op de hoogte van acties, tips en inspiratie.

Een terugblik die raakt

Wat doet zo’n week nu écht voor mensen? In 2024 ging presentator Bert van Leeuwen langs bij drie bijzondere activiteiten in Almere, Utrecht en Leiden.

• In Almere dansten ouderen op het Kom Erbij Festival met Het Danspaleis.
• In Utrecht sprak Roze 50+ openhartig over eenzaamheid op de COC Community Day.
• En in Leiden gingen reizigers in gesprek tijdens de Steljevoor-campagne, een actie van NS, ProRail en Join Us.

Waarom deze week belangrijk is

Eenzaamheid wordt vaak verzwegen. Alsof het een teken van zwakte is. Maar de waarheid? Het is menselijk. En het komt vaker voor dan we denken – zeker onder ouderen. 

De Week tegen Eenzaamheid helpt dat taboe te doorbreken. Door het gesprek te starten. Door te laten zien dat het anders kan. Dat niemand er alleen voor hoeft te staan.

Want als we er wél over praten, kunnen we er ook wat aan doen. En dat begint bij u. Bij mij. Bij ons allemaal.

Meer weten?

Kijk op eentegeneenzaamheid.nl of praat eens met iemand bij u in de buurt. Een simpel “Hoe gaat het met u?” is vaak al genoeg.

Conclusie

Eenzaamheid onder ouderen is een ernstig en groeiend probleem. Het vraagt om een gezamenlijke aanpak waarbij zorgverleners, familieleden en de samenleving als geheel samenwerken. Door tijdig signalen te herkennen en passende maatregelen te nemen, kunnen we de kwaliteit van leven voor ouderen verbeteren en hen het gevoel geven dat ze ertoe doen. Gemeenschappen en overheden kunnen bijdragen door het creëren van sociale mogelijkheden en bewustwording. Door samen te werken, kunnen we eenzaamheid onder ouderen verminderen en een inclusieve samenleving bevorderen.

Heeft u een vraag? U bent niet de enige! Ik heb de meest voorkomende vragen voor u op een rij gezet.